Khái niệm chim ưng
Chim ưng có tên tiếng Anh là Falcon, là một loài chim thuộc bộ Ưng cùng với đại bàng, diều hâu, kền kền v.v… Chúng đều có tập tính săn mồi và ăn thịt.
Vào năm 1758, nhà khoa học Linnaeus chính thức phát hiện và đặt tên cho loài chim dữ này. Hiện chúng gồm hơn 40 giống khác nhau, sống phân bổ trên khắp thế giới, Tuy nhiên tại nước ta, về cơ bản chỉ có 3 giống chim ưng Ấn Độ, chim ưng Shikra và chim ưng Lửa là được nuôi phổ biến như chim cảnh.
Đặc trưng ngoại hình của chim ưng
Chim ưng có hình dạng tương tự như đại bàng – 1 giống chim cùng thuộc bộ Ưng – nhưng kích cỡ nhỏ hơn. Khi đã đến tuổi trưởng thành, chúng có thể dài từ 25 đến 70cm, tương ứng với cân nặng nằm trong khoảng 0.5 – 4kg. Chim ưng mái có kích cỡ to hơn chim trống rất nhiều, thậm chí còn nặng hơn gấp đôi.
Về hình dạng, ta dễ dàng nhận thấy phần đầu chim ưng khá bé và nhọn, chiếm một tỷ lệ nhỏ trên toàn bộ cơ thể. Vì là loài chim săn mồi nên mắt của chúng rất sáng và to, thị lực cực tốt. Chiếc mỏ thì to và cứng, phần trên dài và quặp vào, đảm bảo cắp ngay được con mồi chỉ trong một cú mổ.
Nằm giữa mỏ và mắt chính là lỗ mũi to tròn. Chiếc cổ dài nhỏ nối liền đầu với phần còn lại của cơ thể, bộ phận này rất chắc khỏe và dẻo dai, có thể rướn ra, rụt vào tùy ý.
Chim ưng có bộ ngực nở nang, săn chắc, phần lưng bằng phẳng. Vì phải săn mồi với tốc độ chớp nhoáng nên chúng không có bụng và tỷ lệ mỡ thừa trong cơ thể gần như là zero.
Sải cánh của chim ưng dài và mỏng, có thể dễ dàng mượn sức gió để bay lượn giữa không trung hoặc tăng tốc đột ngột. Phần đuôi dài, chắc chắn, có tác dụng góp phần giữ thăng bằng và điều chỉnh hướng bay. Đôi chân cực kỳ chắc khỏe với bộ móng vuốt sắc nhọn, giúp chúng giữ cứng được con mồi hay bám vào vách đá cheo leo.
Chim ưng thường có lông màu nâu, phần ngực – bụng nhạt nhất với màu trắng sữa. Đầu cổ và vùng cánh đậm màu hơn, nhất là phần đuôi chuyển sang sắc nâu đậm đi kèm với các vệt đen. Bộ lông của chúng được tạo thành từ 2 lớp, bao gồm lớp lông mềm và nhẹ ở bên trong, và lớp lông vũ dày, cứng nằm bên ngoài.
Chim ưng có đặc tính gì?
Đây là loài chim có tuổi thọ trung bình cao, tầm hơn 20 tuổi. Là sát thủ trên không, tốc độ của chim ưng có thể đạt đến 320km/giờ. Chúng cũng sở hữu thị lực siêu tốt, gấp 2.6 lần so với loài người, có thể nhìn thấy con mồi ngay trong bóng tối.
Thức ăn và cách săn mồi của chim ưng
Chim ưng là loài động vật ăn thịt hoàn toàn. Thức ăn của chúng bao gồm các loài thú nhỏ sống trên mặt đất như gà, thỏ, chuột, rắn; các loài chim nhỏ bay trên trời và một số động vật thuộc bộ móng guốc như hươu, nai v.v…
Chim ưng thường đậu ở trên mỏm đá cao, nhìn bao quát khắp phạm vi xung quanh để xác định con mồi. Chúng nhìn được ở cự ly xa và có thể khóa lấy vị trí đối tượng đi săn một cách vô cùng chính xác.
Khi chờ đến thời điểm thích hợp nhất, chim ưng sẽ dùng tốc độ cực nhanh để lao thẳng đến con mồi trong tích tắc; sau đó chụp cứng con mồi bằng móng chân sắc nhọn rồi cắp lên cao và thả con mồi rơi xuống đất nhằm giết chết đối phương
Đợi đến khi con mồi chết hẳn, chúng mới bắt đầu thưởng thức bữa ăn của mình.
Chim ưng có khả năng sinh sản như thế nào?
Chim ưng ghép đôi với nhau theo hình thức một trống – một mái. Tốc độ sinh sản của chúng khá chậm, mỗi năm chỉ đẻ trứng một lần vào tiết xuân.
Mà mỗi lần đến mùa sinh sản như vậy, chim ưng mái chỉ đẻ tầm 2 – 3 trứng. Những quả trứng này có kích cỡ tương đương với trứng vịt và mang sắc trắng xanh.
Các cặp “vợ chồng” chim ưng thường làm tổ đẻ tại những khe đá hoặc hốc cây. Bên trong dùng lá cây khô hoặc rơm khô để lót ổ.
Sau khi đẻ xong, cả chim mái lẫn ưng trống đều thay phiên nhau ấp trứng cũng như nuôi con non cho đến khi chúng trưởng thành. Khi vừa mới nở, chim non còn rất yếu ớt, bộ lông phủ trên người lơ thơ thưa thớt và chưa thể đứng vững. Phải mất đến 3 – 8 tuần, chim ưng non mới bắt đầu được bố mẹ dạy cách đi lại. Sau đó lại phải chờ đến khi được 1 – 3 tuổi, chúng mới thật sự nắm được các kỹ năng cần thiết và có thể đi săn độc lập.
Chim ưng thường sống ở đâu?
Là thú săn mồi hoang dã, chim ưng thường cư ngụ tại các dãy núi cao và trong rừng rậm. Chúng không sống theo hình thức bầy đàn mà ghép thành từng đôi trống – mái hoặc sống riêng lẻ.
Các dòng chim ưng phổ biến nhất
Chim ưng Ấn Độ
Đứng đầu trong số những dòng chim ưng người dân nước ta nuôi nhiều nhất là ưng Ấn Độ. Chúng đặc biệt được yêu thích vì sự thông minh và dễ huấn luyện mặc dù tính tính hơi hung dữ.
Bộ lông toàn thân chim ưng Ấn Độ thường có màu nâu sẫm, điểm xuyết những đường sọc ngang nâu đen. Phần chân và mặt nổi bật hẳn lên với màu vàng chanh, phần đầu cũng hơi pha vàng một chút.
Ưng Ấn Độ trưởng thành thường có cân nặng dao động trong khoảng 400 – 700g. Dù kích thước cơ thể nhỏ gọn nhưng giống chim này lại rất dũng mãnh, tốc độ bay cực kỳ nhanh và là một tay săn mồi điệu nghệ.
Cũng như các loài chim ưng khác, con mái của ưng Ấn Độ sở hữu thân hình to cao, nặng kí hơn chim trống, đồng thời cũng được bán với mức giá cao hơn. Tại Việt Nam, bạn hầu như chỉ có thể tìm mua chim ưng Ấn Độ non tại Hồ Chí Minh hoặc Hà Nội, còn các vùng khác hầu như không bán.
Chim ưng Shikra
Giống chim này có tên khoa học là Accipiter Badius, do nhà động vật học Gmelin đặt vào năm 1788. Ngoài ra, chúng còn thường được biết đến dưới tên gọi chim ưng xám.
Sở dĩ gọi như vậy vì toàn thân chim Shikra được bao phủ bởi lớp lông vũ dài, dày, bóng mượt và lấy sắc xám làm chủ đạo. Trong đó, phần đầu, ngực cùng bụng của chúng nhạt màu nhất với sắc xám trắng. Lông ở những phần còn lại đậm đà và cứng cáp hơn, thường mang màu xám xanh, xám nâu. Trên mình chúng còn có các đường vân ngang sậm màu được sắp xếp đều đặn.
Dòng chim ưng Shikra thuộc dạng “nhỏ mà có võ”. Một con trưởng thành chỉ dài từ 25 – 30cm. Chúng sống nhiều nhất ở vùng châu Á và châu Phi.
Chim ưng Lửa
Tên khoa học của chim ưng Lửa là Buteo Jamaicensis, cũng do nhà động vật học Gmelin phát hiện và đặt tên vào năm 1788. Vì sở hữu chiếc đuôi nâu đỏ dài gần bằng cơ thể nên loài chim này còn được gọi là chim ưng Đuôi Lửa.
Chúng sinh sống tập trung ở khu vực phía Tây Ấn Độ và vùng Bắc Mỹ. Đây là giống chim có kích thước tầm trung, trọng lượng cơ thể rơi vào khoảng 1.5 – 3.5kg, và chiều dài cơ thể nằm ở mức 45 – 65cm.
Chim ưng Lửa đực thường chỉ nhỏ bằng 3/4 so với con mái. Chúng sở hữu bộ lông màu trắng nâu, có những vạch ngang xám nâu nằm trên cánh và chân, cùng với chiếc mỏ quặp dài nhọn màu xám.
Nên chọn mua chim ưng như thế nào?
Vì chim ưng là loài động vật hoang dã có tính tình hung dữ, cho nên khi chọn mua chim ưng cần phải chú ý thật kỹ càng để tìm đúng đối tượng phù hợp, tránh những rắc rối có thể xảy ra sau đó.
Điều cần lưu ý tiếp theo là tình trạng sức khỏe của chim ưng. Để đảm bảo yếu tố này, bạn cần quan sát kỹ ngoại hình của chúng, từ bộ lông, đôi chân, hai cánh, đầu mỏ cho đến trạng thái tinh thần.
Lời khuyên mà Dogily dành cho bạn là nên chọn những chú chim có bộ lông dày dặn, mượt mà; đồng thời sở hữu đôi chân khỏe khoắn, hai cánh dài rộng và chắc chắn, đôi mắt sáng tinh anh.
Ngoài ra, bạn hãy chọn con chim nào hoạt bát, sôi nổi, thích hoạt động và có tiếng kêu to, rõ ràng.
Hướng dẫn huấn luyện chim ưng
Vào thời gian đầu khi mới bắt đầu nuôi, các bạn nên xích chân hoặc nhốt chim ưng trong lồng. Làm như vậy để tránh cho chúng bỏ đi và dần dần quen với môi trường nuôi nhốt.
Lượng thức ăn hợp lý cho chim ưng là bằng 1/10 cân nặng cơ thể của chúng. Về khẩu phần và cách cho ăn, chúng tôi sẽ hướng dẫn chi tiết hơn trong mục tiếp theo của bài viết.
Bên cạnh việc cho ăn, bạn còn cần thường xuyên chơi đùa, vuốt ve, trò chuyện với chim cảnh nhà mình. Khi hai bên đã quen thuộc với nhau rồi, bạn có thể để chúng đứng ăn trên bàn tay đã đeo găng, rồi dần dần huấn luyện chúng cách vồ mồi và săn mồi.
Cách nuôi chim ưng
Cho chim ưng uống nước như thế nào?
Trong quá trình nuôi chim ưng, rất nhiều người gặp phải khó khăn khi cho chúng uống nước. Vì đây vốn là thú hoang và không quen với môi trường nuôi nhốt, nên cho dù bạn đặt bát nước trước mặt thì chúng cũng không hiểu được ý đồ của bạn và sẽ không uống.
Một số bạn khác dùng xi-lanh hoặc ống cao su mềm để đưa thẳng nước vào thực quản của chim ưng. Tuy nhiên cách làm này sẽ khiến chúng sợ, khiến bạn gặp khó khăn trong việc huấn luyện sau này. Hơn nữa nếu thực hiện thiếu chính xác, nước sẽ chảy vào khí quản thay vì thực quản, làm chim bị sặc, ngạt thở, rất không có lợi.
Vậy thì phải làm thế nào mới đúng? Lời khuyên của chúng tôi là hãy dùng đầu ngón tay chạm nhẹ vào bát nước trước mặt chim. Khi nhìn thấy sóng gợn lăn tăn trong bát, chúng sẽ hiểu đấy là nước.
Nếu làm vậy mà chim ưng vẫn chưa chịu uống, thế thì hãy chấm ngón tay vào bát nước rồi nhỏ lên mỏ chúng. Cứ lặp lại như vậy nhiều lần cho đến khi chim cưng nhà bạn tự uống nước được.
Ngoài ra, vì là động vật săn mồi nên chim ưng rất thích máu. Do đó, nếu có vài giọt máu tươi trong bát thì chúng sẽ phấn khích và chủ động uống hơn nhiều.
Cho chim ưng ăn như thế nào?
Có hai cách cho chim ưng ăn là tự ăn và đút ăn.
Tự ăn là cho chúng ăn những con mồi của chúng trong tự nhiên như chim, thỏ, gà v.v… Đầu tiên bạn mang những con thú nhỏ này tới cho chim nhìn thấy; sau đó rạch một phần lông của con mồi, để lộ phần thịt đỏ. Khi máu tươi chảy ra, chúng sẽ có phản ứng đớp không khí. Lúc ấy, bạn hãy đặt đồ ăn lên cần đậu rồi chim sẽ tự ăn.
Đút ăn là phương pháp loại bỏ hết phần da lông của con mồi, chỉ để lại phần thịt rồi cắt thành từng miếng nhỏ bằng đầu ngón tay và cho chim ăn. Đối với cách này, phản ứng của chim ưng sẽ chậm hơn so với tự ăn một chút.
Bạn cũng có thể kết hợp ăn với uống bằng cách đặt miếng thịt bên cạnh bát nước có nhỏ máu tươi, như thế chim sẽ vừa ăn vừa uống, tiện lợi hơn nhiều.
Lưu ý lúc đút thịt cho chúng ăn nhớ đưa từ trên xuống, dừng lại ở trước mỏ chim. Phải làm vậy thì ưng vốn có thói quen dùng móng để chụp con mồi, nếu sơ ý thì chúng sẽ làm tay bạn bị thương.
Chim ưng có giá bao nhiêu?
Đối với các giống chim ưng được nhân giống tại Việt Nam, loại nhỏ có mức giá khoảng 1 – 3 triệu VND; loại to sẽ nhích lên tầm 3 – 7 triệu đồng. Còn dòng nhập khẩu thì giá cả sẽ cao hơn nhiều, chắc chắn không dưới con số 20 triệu.